Vrouw en werk: het interbellum.

Over minister Romme en werkende vrouwen

De positie van de werkende vrouw verslechterde tijdens het interbellum heel snel.

Het interbellum wanneer was dat?

De periode tussen WO 1 en WO 2 wordt het interbellum genoemd. Het is in de geschiedenis een heel bijzondere tijd. Europa herstelt zich langzaam van de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog en koerst af op de volgende Wereldoorlog. Achteraf noemt men deze periode ook wel: dansen op een vulkaan.

De Eerste Wereldoorlog had  5 miljoen jonge mannen het leven gekost en  9 miljoen gewond achter gelaten. De prachtige uitvinding van de auto en het vliegtuig, die de wereld zoveel beter bereisbaar maakten dan paard en wagen, bleken dodelijke machines te kunnen worden.

En inmiddels was de wereld verwoest en was er amper geld haar weer op te bouwen. Je kan je voorstellen dat het interbellum geen echt vrolijke tijd was.

We zagen dat in de eerste Wereldoorlog vrouwen moeiteloos en met succes de mannenbanen overnamen. En we zagen hoe ze na WO1 zonder mankeren, terug gejaagd werden naar het aanrecht.

Vrouwen die trouwden werden ontslagen

Na de eerste wereldoorlog werden er door de confessionele partijen ( de partijen die hun politiek op het geloof baseren) heel wat pogingen gedaan de vrouw terug naar het aanrecht te jagen.

De katholieke premier Ruys de Beerenbrouck kreeg het in 1925 voor elkaar een wet aan te laten nemen die gemeenteraden toestemming gaf, vrouwen die trouwden te ontslaan. Het waren immers de gemeenteraden die onderwijzend personeel aannamen. Vrouwen die trouwden maar ouder waren dan 45 jaar mochten wel voor de klas blijven staan. Het staat nergens maar ik denk dat de gedachte daarachter was dat zo’n vrouw toch geen kinderen meer kreeg.
De wet kwam niet helemaal als een verrassing, in 1924 was zo’n besluit al genomen voor vrouwen die voor het rijk werkten (ambtenaren dus).
Er werd ook nog geprobeerd die wet van toepassing te laten worden op het bedrijfsleven, maar op de een of andere manier, werkte dat niet helemaal: het bedrijfsleven was heel blij met vrouwen: lekker goedkope arbeidskrachten…

Over minister Romme en werkende vrouwen

Op 7 december 1937 diende minister Romme een voorontwerp van een wet in, die nog wat verder ging dan die van Beerenbrouck. Deze wet had betrekking “beperkende bepalingen inzake arbeid van gehuwde vrouwen” .
Het was ondertussen in Nederland crisis en het was een crisis waarbij die van ons mager afsteken. Nauwelijks tot geen werk en nauwelijks ondersteuning. De werkeloze man, kreeg een uitkering maar moest dan wel “stempelen”. Dat wil zeggen: hij moest elke dag zijn papieren laten afstempelen. Zo stonden die mannen elke dag uren in een rij, want zonder stempel geen uitkering…En dat in de rij staan, voorkwam mooi dat je stiekem wat ging bij verdienen.
Het was een nare tijd van wantrouwen en hoge heren. Terug naar de positie van de vrouw.

Het wetsvoorstel van de heer Romme was het meest vergaande.

De in 1925 aangenomen wet, maakten het gemeenten al mogelijk onderwijzeressen, die trouwden en jonger dan 45 jaar waren, te ontslaan. Een jaar daarvoor was een dergelijke wet van ook kracht geworden voor vrouwelijke ambtenaren.

De wet die Romme indiende bestond uit het volledig verbieden van werken vor getrouwde vrouwen

Officieel was de reden voor het uitvaardigen van deze wetten, dat het een schande zou zijn als vrouwen wel werk hadden en mannen niet.
Maar minister Romme wenste gewoon geen vrijgevochten dames in zijn omgeving. (o,o,o wat zou Freud hiervan zeggen). En dat weten we zo zeker omdat hij zich heel duidelijk uitsprak: ‘Naar natuurlijk bestel dient de man de kostwinner van het gezin te zijn en heeft de vrouw tot taak de verzorging van het gezin. Het is in het algemeen een misstand, wanneer de vrouw zich aan die taak onttrekt en zich een andere werkkring zoekt. Het gezin is een zo waardevol element in de maatschappij […] dat in het algemeen belang tegen ongezonde gezinsverhoudingen moet worden opgetreden.’

Ik bedoel maar….

Grappig detail: er was een baan waarvan Romme vond dat vrouwen die prima konden doen: ze konden wel werken in de huishouding van andere vrouwen…..
Tja  mevrouw Romme en haar vriendinnen wilden toch echt niet zelf de vloeren boenen…

Waarom kwamen de vrouwen niet in opstand?

Dat is een vraag waar geen duidelijk antwoord op te vinden is. Met de kennis van nu, vraag je je toch verbijsterd af, waarom vrouwen dit pikte en niet gewoon staakten door geen aardappels meer te schillen, laat staan ze te koken. Ze deden het niet, maar dat wil niet zeggen dat er niks gebeurde.

De eerste Feministische golf had zich hard gemaakt voor vrouwenkiesrecht, dat was een lange en moeizame strijd. En toen in 1919 ( vlak na WO1) de vrouwen eindelijk kiesrecht kregen, stonden de feministen als het ware met lege handen: ze hadden nog niet nagedacht hoe het nu verder moest.
Er was genoeg te doen, daar niet van. Laten we alleen al denken aan gelijke beloning voor gelijk werk: een kwestie die nog steeds niet is opgelost. En dan die afschuwelijke wet die vrouwen handelingsonbekwaam verklaarde..

Er was zeker verzet tegen deze zaken maar het gebeurde niet meer in een gezamenlijke strijd, zoals de strijd voor vrouwenkiesrecht.  Dat gebeurt pas weer in 1965.

Maar dat wil niet zeggen dat er helemaal niks gebeurde in de jaren tussen de twee wereldoorlogen.
Steeds meer vrouwen gingen studeren, steeds meer vrouwen gingen – tot ze getrouwd – waren werken, wat toch een verbetering was met de situatie in de jaren daarvoor, toen we alleen maar mochten thuiszitten.

de moderne tijd

Het was in die tijd heel modern om modern te zijn: korte haren voor vrouwen en geen korsetten meer, jazz muziek in plaats van oubollige liedjes, strakke moderne meubels in plaats van zwaar bewerkt eikenhout. En een liefde voor auto’s en radio’s. Je kon zeggen dat het leven van vrouwen wel ruimer werd, er kon meer dan in de vorige eeuw. En dat verhulde waarschijnlijk dat ze nog steeds heel weinig mochten.

Ik vraag me ook af, maar daar heb ik nergens iets over gevonden, of veel vrouwen het niet prettig vonden om thuis te zijn voor de kinderen. Vergeet niet dat verreweg de meeste vrouwen wel degelijk werkten. Niet uit keus, maar omdat er anders te weinig geld binnen kwam. Boerinnen werkten keihard mee op de boerderij, fabrieksarbeidsters maakten lange en zware uren in de fabrieken.

Thuis zijn, met behulp van een dienstmeisje voor het huishouden zorgen, het had natuurlijk ook zijn voordelen. Het gaf een vrouw ook tijd om te genieten van dat spannende moderne leven.

lees ook eens: meisjesnaam